Borsa Terimleri
Piyasa terimleri ile benzerlik gösteren Borsa Terimleri kendine özgü işlem yapısından ve farklı yatırım araçlarından dolayı farklı terimleri de barındırmaktadır. Borsada yatırımı en çok yapılan hisse senetleridir ve çeşitleri bulunmaktadır. Şirketlere ortaklığı ifade etmektedir, şirketin değerinin yükseleceği öngörülüyorsa işlem yapılmaktadır.
Borsa Terimleri kısaca şunlardır:
Acente: Acentelik sözleşmeleri çerçevesinde, faaliyet gösterdikleri yerde, sadece sermaye piyasası araçlarına ilişkin alım – satım işlemlerin aracı kurumlara iletilmesini sağlayan gerçek kişi ve ticari şirketlerdir.
Açığa Satış: Sahip olunmayan değerli evrakların alınmak şartıyla satılmasıdır.
Açık Pozisyon: Vadeli işlem piyasalarında alınmış ve henüz kapatılmamış pozisyondur.
Adi Hisse Senedi: Şirket ana sözleşmesinde aksine bir hüküm bulunmayan ve sahiplerine eşit haklar sağlayan hisse senedidir.
Ağırlıklı Ortalama Fiyat: Bir sonraki seansa ait baz fiyatın hesaplanmasına esas teşkil eden hisse senedinin miktar ağırlıklı ve küsuratsız fiyatıdır.
Anonim Şirket: Bir unvana sahip, en az 5 ortak tarafından ana sözleşmedeki yazılı konularda faaliyette bulunmak üzere kurulmuş olan ve esas sermayesi belli paylara bölünmüş olan sermaye şirketidir.
Aracılık: Sermaye piyasası araçlarının, yetkili aracı kurumlar tarafından kendi adına ve hesabına, başkası adı ve hesabına, kendi adına ve başkası hesabına alım satımıdır.
Arbitraj: Fiyat farklarından yararlanmak amacı ile para, kıymetli maden tahvil ve hisse senedi alım satım işlemidir.
Ayı Piyasası: gelecek hakkında karamsarlığın ve fiyatların düşeceği beklentisinin hakim olduğu piyasalardır.
Bağlı Ortaklık: İşletmenin doğrudan veya dolaylı olarak en az % 50 oranından oy hakkında veya en az bu oranda yönetim çoğunluğunu seçme hakkına sahip olduğu iştiraklardır.
Banka Bonoları: Kalkınma ve Yatırım Bankaları’nın borçlu sıfatıyla düzenleyip, ihraç ettikleri emre ve hamiline yazılı bir sermaye piyasası aracıdır.
Baz Fiyat: Bir hisse senedinin seans içinde işlem görebileceği üst ve alt fiyat limitlerinin ve fiyat adımlarının belirlenmesine esas teşkil eden fiyattır.
Başlangıç Sermayesi: Kayıtlı sermaye sistemine tabi ortaklıkların sahip olmaları zorunlu asgari çıkarılmış sermayeleridir.
Bedelli Sermaye Artırımı: Şirketlerin sermaye artırımı karşılığında çıkardıkları hisse senetlerini nominal değerinden veya daha yüksek bir fiyattan satmak suretiyle gerçekleştirdikleri sermaye artırımlarına denilmektedir.
Bedelsiz Sermaye Artırımı: Anonim ortaklıkların, iç kaynaklarından yaptıkları sermaye artırımı karşılığı çıkardıkları hisse senetlerini bir bedel almaksızın ortaklarına dağıtarak gerçekleştirdikleri sermaye artırımıdır.
Birincil Piyasalar: Menkul kıymetleri ihraç eden şirketler ile tasarruf sahiplerinin doğrudan doğruya karşılaştıkları piyasalardır.
Blok Satış: Emir miktarı şirketin ödenmiş – çıkarılmış sermayesinin % 10’unu aşan satış işlemidir.
Boğa Piyasası: Talebin arzdan daha yoğun olduğu ve fiyatların yükseleceği beklentilerinin hakim olduğu piyasalardır.
Borsa Eksperleri: Menkul kıymetlere ilişkin alım satım emirlerinin ilgili iç yönetmelikte belirtilen esaslara göre karşılaştırılması ile fiyatların teşekkülünü izleme ve alım satım işlemlerinin sonuçlandırılmasını sağlamakla yükümlü olan görevlilerdir.
Borsa Payı: Borsa üyelerinin borsada gerçekleştirdiği işlem hacmine göre hesaplanarak borsaya ödenen miktar olup Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenir.
Çapraz İşlem: İşlemin alıcı ve satıcısının aynı üye olduğu durumları ifade eder.
Çıkarılmış Sermaye: Kayıtlı sermaye sistemine tabi ortaklıkların satısı yapılmış hisse senetlerini temsil eden sermayeleridir.
Defter Değeri: İşlemin aktif toplamından, borçlarının düşürülmesi ile bulunan özvarlığının çıkarılmış/ödenmiş hisse senedi sayısına bölünmesi ile bulunur.
Devlet İç Borçlanma Senetleri: Devletin cari yıl bütçe kanununa dayanarak, bütçe açıklarının finansmanı amacıyla çıkarmış olduğu borçlanma senetlerinin genel adıdır.
Devlet İç Borçlanma Senetleri Endeksleri: Devlet iç borçlanma senetlerine yatırım yapanların kıymetleri fiyat ve getirilerindeki gelişmeleri basit ve anlaşılabilir göstergeler yardımı işe izleyebilmelerini sağlamak amacı ile oluşturulmuşlardır.
Emir Bölme: Girilen bir emrin, esas emir fiyatına eşit veya esas emir fiyatından daha iyi fiyatlı yeni emirlere bölünmesidir.
Emir İyileştirilmesi: Alış emirlerinde fiyatların yukarıya, satış emirlerinde ise aşağıya çekilerek fiyat önceliğinin değiştirilmesidir.
Emisyon Primi: Ortakların hisse senetlerini nominal değerinin üzerinde bir fiyatla ihraç etmeleri sonucunda satış fiyatı ile nominal değer arasında oluşan farktır.
Euro tahvil ( Eurobond): İhracı yapan ülkenin kendi para birimi dışındaki bir döviz cinsinden ve uluslararası bir konsorsiyum aracılığı ile bir banka veya sendikasyon tarafından birden fazla ülkede eş zamanlı olarak ihraç edilen, genellikle hamiline kayıtlı tahvillerdir.
Finansman Bonoları: İhraççıların borçlu sıfatı ile düzenleyip ihraç ettikleri emre veya hamiline yazılı kısa vadeli sermaye piyasası aracıdır.
Fiyat Adımı: Her hisse senedi fiyatı için bir defada gerçekleşebilecek en küçük fiyat değişimdir.
Fiyat Endeksleri: Hisse senetlerinin fiyatlarındaki değişimleri dikkate alarak hesaplanan endekslerdir.
Fiyat Kotasyonu Vermek: Piyasa yapıcının görevli olduğu sermaye piyasası aracında seans sırasında ilan ettiği alış ve satış fiyatıdır.
Fiyat Marjı: Hisse senedinin alım ve satım fiyatları arasındaki farkı oluşturur.
Fiyat Önceliği: Hisse senedi piyasasında daha düşük fiyatlı satım emirlerinin daha yüksek fiyatlı satım emirlerinden; daha yüksek alım emirlerinin daha düşük alım emirlerinden önce karşılanmasıdır.
Forward İşlemler: Anlaşılan fiyat ve miktardan belli bir tarihte belli bir ürünün teslim edilerek karşılığının ödeneceğinin iki tarafın birbirlerine taahhüt etmesidir.
Futures Piyasaları: Fiyat dışındaki şartları standardize edilmiş bir vadeli sözleşmenin işlem gördüğü piyasalardır.
Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları: Gayrimenkuller ve gayrimenkule dayalı sermaye piyasası araçlarından oluşan portföyü işleten ve gayrimenkule dayalı projelere yatırım yapan sermaye piyasası kurumlarıdır.
Gelir Ortaklığı Senetleri: Köprü, elektrik santrali, telekomünikasyon sistemleri, sivil kullanıma yönelik deniz ve hava limanları ile benzerlerinden kamu kurum ve kuruluşlarına ait olanlarının gelirlerine, ortak olunması için çıkarılan senetlerdir.
Getiri Endeksleri: Hisse senetlerinin fiyatlarındaki değişimlerin yanı sıra şirketlerin ödedikleri kar paylarını da dikkate alarak hesaplanan endekslerdir.
Halka Açık Anonim Ortaklık: Hisse senetleri halka arz edilmiş olan veya halka arz edilmiş sayılan anonim ortaklıklardır.
Halka Açıklık Oranı: Halka açık hisse senetlerinin nominal değerleri toplamının, tüm hisselerin toplam nominal değerlerine oranını ifade eder.
Halka Arz: Sermaye piyasası araçlarının satım alınması için her türlü yolsan halka çağrıda bulunulmasını halkın bir anonim ortaklığa katılmaya veya kurucu olmaya davet edilmesidir.
Hazine Bonosu: Hazine tarafından vadesi bir yıldan kısa süreli olarak çıkarılan ve ıskontolu olarak işlem gören borçlanma senetleridir.
Hisse Senedi: Anonim ortaklar tarafından çıkartılan ve anonim ortaklığın sermayesine belli bir oranda katılım payını temsil eden, yasal şartlara uygun olarak düzenlenmiş kıymetli evraklardır.
Hazine Endeksleri: Hizmetler sektöründe yer alan şirketlerin hisse senetlerinin fiyatlarındaki değişmeler dikkate alınarak hesaplanan hisse senetleri piyasası endeksidir.
İhraç: Sermaye piyasası araçlarının ihraççılar tarafından çıkarılıp, halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin satışıdır.
İkincil Piyasalar: Daha önce ihraç edilmiş sermaye piyasası araçlarının işlem gördüğü piyasalardır.
İlave Kotasyon: Hisse senetleri borsa kotunda bulunan bir ortaklığın sermaye artırımı nedeniyle ihraç ettiği yeni hisse senetlerinin kotasyon işlemini ifade etmektedir.
İlk Kotasyon: Ortaklık hisse senetlerinin ilk kez borsa kotuna alınmasını, ortaklığın borçluluğu temsil eden menkul kıymetlerinin borsa kotuna alınmasını ifade eder.
İmtiyazlı Hisse Senedi: Adi hisse senetlerinin ve tahvillerin karışımı bir özelliğe sahiptir. Adi hisse senetlerinden farklı olarak temettü hakkı bulunmaktadır.
İntifa Senetleri: Şirket genel kurulunun alacağı kararla bazı kimselere çeşitli hizmetler ve alacak karşılığı olarak kuruluştan sonra verilen ve sermaye payını temsil etmeyen hisse senetleridir.
İşlem Birimi: Bir sermaye piyasası aracının, kendisi ya da katları ile işlem yapılabilecek asgari sayısını veya değerini ifade eder.
İşlem Hacmi: Tüm hisse senetleri için gerçekleşen işlemlerdeki her emrin içerdiği hisse senedi sayısı ile işlem fiyatının çarpılarak elde edilen toplamların toplanmasıdır.
İşlem Miktarı: Bir piyasada, bir seansta veya belirli bir dönemde alınıp satılan menkul kıymetlerin sayısıdır.
İştirak: Bir ortaklık ile işletme arasında, söz konusu ortaklığın yönetimine ve ortaklık politikalarının belirlenmesine katılma anlamında devamlı bir yaratan, doğrudan veya dolaylı sermaye ve yönetim ilişkisidir.
İtfa: Tahvil ihraç planında belirlenen tarih ve miktarlarda anaparanın geri ödenmesidir.
İzahname: Sermaye piyasası araçlarının ihracında ya da halka arzında ortaklıklarca halkı şirket ve hisse senetleri konularında bilgilendirmek amacıyla düzenlenmesi gereken belge.
Kar – Zarar Ortaklığı Belgesi: Ortakların, kar ve zarara ortak olmak üzere iştigal sahalarına giren tüm faaliyetlerin gerektirdiği finansman ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla ihraç veya halka arz edebilecekleri bir tür sermaye piyasası aracıdır.
Kaydi Takas: Üyelerin takasa olan para borçları ile takastan olan para alacaklarının hesaben ödenmesi ile menkul kıymet borçları ile menkul kıymet alacaklarının hesaben teslimidir.
Kısa Pozisyon: Bir malı, menkul kıymeti veya vadeli işlem sözleşmesinin satılmasıdır.
Konkordato: Kendi kusuru olmaksızın mali durumu bozulmuş olan bir borçlunun alacaklıları ile yaptığı bir anlaşmadır.
Kotasyon: Bir şirkete ait menkul kıymetlerin borsa listesine alınmasına denilmektedir.
Kredili Menkul Kıymet İşlemleri: Bir aracı kuruluş nezdinde, müşteri adına kredi hesabı açılması koşulu ile müşteri ve aracı kuruluş arasında yapılacak sözleşme hükümleri çerçevesinde kredi kullanarak borçlanmak suretiyle menkul kıymet alınmasını ifade eder.
Kupon: Hisse senedi sahiplerinin bazı ortaklık haklarının kullanımını teminen hisse senetleri üzerinde bulunan ve sistematik olarak numaralandırılmış kıymetli evraktır.
Kurtaj: Aracı kuruluşların aracı olarak borsada gerçekleştirdikleri işlemler karşılığından menkul kıymetlerin işlem fiyatlarıyla hesaplanan tutarı üzerinden müşterilerinden aldıkları komisyondur.
Kurucu Hisse Senetleri: Türk Ticaret Kanunu’nun verdiği yetkiye dayanarak anonim şirketlerin kuruluşunda veya sermaye artırımında kuruculara veya önemli hizmeti geçenlere, şirket karının bir kısmına iştirak hakkı temin etmek üzere nama yazılı olarak çıkartılan bedelsiz hisse senetleridir.
Küsurat Emir: İşlem biriminin içerdiği hisse senedi sayısından az miktarlar için verilmiş emir.
Limitli Emir: Emri veren alıcının işlemin gerçekleşmesi için kabul ettiği en yüksek fiyatı, satıcının ise satmaya razı olduğu en düşük fiyatı belli ettiği emir tipidir.
Lot: Hisse senedi piyasasında işlem birimidir.
Limit Değerli Emirler: Özel limit fiyatı emirlerin belli bir tutar sınırı konmuş şeklidir.
Limit Fiyatlı Emirler: Fiyat ve miktarın girildiği emirlerdir.
Maktu Teminat: Borsa üyeleri tarafından hisse senetleri piyasasında işlem yapabilmek için yatırılması gereken teminatın tüm aracı kuruluşlar için sabit tutar olarak belirlenen kısmıdır.
Menkul Kıymet: Ortaklı veya aracılık sağlayan belirli bir meblağı temsil eden, yatırım aracı olarak kullanılan dönemsel gelir getiren seri halinde çıkartılmış ibareleri aynı olan ve şartları Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenen kıymetli evraktır.
Merkezi Takas: Borsada gerçekleşen tüm işlemlerin takasının yine borsada sonuçlanmasıdır.
Nakit Piyasalar: Vade uygulanmasan aynı gün valörlü işlemlerin yapıldığı piyasalardır.
Nama Yazılı Hisse Senetleri: Belirli bir kişi adına düzenlenmiş hisse senetleridir.
Net Aktif Değeri: Belirli bir faaliyet dönemi sonunda düzenlenen bilançodaki net aktif tutarının hisse senedi sayısına bölünmesi ile bulunan değerdir.
Net Bakiye Prensibi: Hisse senetleri piyasasında gün içinde yapılan iki seansta gerçekleşen işlemlerin netleştirilmesidir.
Nominal Değer: Hisse senedi için pay senedinin üzerinde yazılı olan fiyattır.
Opoze Hisse Senetleri: Üzerinde devir ve satış yasağı bunun hisse senetlerdir.
Opsiyon Sözleşmesi: Belirli miktarda bir malı, menkul kıymeti veya finansal göstergeyi belirli bir fiyattan ileride önceden belirlenmiş bir tarihte veya öncesinde alma veya satma hakkıdır.
Opsiyon Primi: Opsiyon sözleşmelerinin satın alan tarafından önceden belirlenmiş bir kullanım fiyatından belli miktarda bir kıymeti belirli bir tarihte veya öncesinde satın alma veya satma hakkını elde etmek amacıyla opsiyon sözleşmesini satan tarafa ödediği fiyattır.
Oransal Teminat: Üçer aylık dönemlerde hesaplanan ve borsa üyelerinin hisse senetleri piyasasında gerçekleştirdikleri işlemlerin günlük ortalama tutarının % 4’üdür.
Ortalama Teminat: Üçer aylık hesaplama dönemlerinde tüm borsa üyeleri için hesaplanan oransal teminat tutarlarının basit ortalamasıdır.
Ödenmiş Sermaye: Esas sermaye sistemine tabi ortaklıklarda, ortaklarca taahhüt edilen sermayenin nakit olarak ödenmiş kısmıdır.
Özel Limit Fiyatlı Emirler: Emir miktarının sıfır olarak girildiği sadece fiyat verilerek sisteme aktarılan emirlerdir.
Piyasa Emri: Menkul kıymet alım satımında en iyi piyasa fiyatından işlemin gerçekleştirileceği emir türüdür.
Piyasa Fiyatı: Sermaye piyasası aracının arz ve talebinin karşılanması sonucundan oluşan fiyata denilmektedir.
Piyasa Yapıcı: Piyasanın dürüst, düzenli ve etkin çalışmasını sağlamak ve görevli olduğu sermaye piyasası araçlarında likit ve sürekli bir piyasanın oluşmasını sağlamak için kendi nam ve hesabına çift taraflı kotasyon vermekle yükümlü olan aracı kuruluştur.
Portföy: Sahip olunan varlıkların aynı veya farklı özelliğe sahip birden fazla kıymete yatırılması sonucu oluşan toplam değerdir.
Referans Fiyat: Bir hisse senedinin işlem görebileceği en üst ve en alt fiyat limitlerinin belirlenmesinde esas teşkil etmeyen fiyat tescili yapılıncaya kadar üyelerce referans değer olarak kullanılması amaçlanan fiyattır.
Repo: Bir menkul kıymetin işlemin başlangıç valöründe satılıp, bitiş valöründe geri alınmasıdır.
Resmi Müzayede Pazarı: Mahkemelerin, icra dairelerinin ve diğer resmi dairelerin borsada yapılmasına gerek gördükleri menkul kıymet satım işlemlerinin yapıldığı pazardır.
Risk Sermayesi Yatırım Ortaklığı: Kayıtlı sermayeli olarak kurulan ve çıkarılmış sermayelerini esas olarak sermaye ve faiz kazancı elde etmek amacıyla risk sermayesi yatırımlarına yönelten halka açık anonim ortaklıklardır.
Sabit Getirili Menkul Kıymetler: Alacaklılık hakkı sağlayan belirli bir meblağı temsil eden, dönemsel gelir getiren misli nitelikte seri halinde çıkarılan ibareleri aynı olan yatırım aracı olarak kullanılan borçlanma senetleridir.
Sermaye artırımı: Yeni hisse senedi ihraç edilerek mevcut ödenmiş – çıkarılmış sermayenin artırılmasıdır.
Sürdürme Teminatı: Borsa tarafından belirlenen ve başlangıç teminatının vadeli işlemler piyasasındaki olumsuz fiyat değişmeleri sonucu oluşan zarar dolayısıyla ineceği asgari teminat seviyesini gösteren tutardır.
Tahsisli Satış: Sermaye artırımlarında artırılan sermayeyi temsil eden hisse senetleri ile mevcut hisselerin hissedarlarınca halka arz edilmeyerek doğrudan dışarıda yerleşik kişilere kayıt öncesi belirlenmiş yurtiçinde yerleşik kişilere tahsisli olarak veya borsanın ilgili pazarında toptan satışıdır.
Tahvil: Devletin 1 yıl anonim ortaklıkların en az 2 yıl ve daha uzun vade ile ödünç para bulmak amacıyla itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetleridir.
Talon: Hisse senedinin kuponlarından oluşan kısmına verilen isimdir.
Tasfiye Değeri / Likiditasyon Değeri: Şirket varlıklarının belirli bir süre içinde zorunlu satışı ile sağlanabilecek değerden tüm borçlar ödendikten sonra kalan miktarın hisse senedi sayısına bölünmesi sonucu bulunan değerdir.
TEFE: Toptan Eşya Fiyat Endeksidir.
Temellük: Alacağın devralınmasıdır.
Temerrüt: Borsada yapılan işlemler sonucunda taahhütlerin gerektirdiği ödeme veya menkul kıymet teslimatlarının belirlenen süreler içinde gerçekleştirilmemesi sonucu oluşan durumdur.
Temerrüt / Kar Payı: Ortaklıkların dönem içinde elde ettikleri kardan mevcut ortakların pay alma hakkıdır.
Teminat Tamamlama Çağrısı: Vadeli işlemler piyasasında alınan pozisyonlar için yatırılmış olan teminatın sürdürme teminatı düzeyine gerilemesi veya daha da altına düşmesi durumunda yatırımcının teminatını başlangıç teminatı seviyesine çıkarması için borsa tarafından yapılan çağrıdır.
Temlik: Alacağın devredilmesi durumudur.
Ters Repo: Bir menkul kıymetin işlemin başlangıç valöründe alınıp bitiş valöründe geri satılmasıdır.
Tescile Mesnet Belge: Kayıtlı sermaye sistemine tabi anonim ortaklıklarda sermaye artırımı işlemleri tamamlandıktan sonra sermaye artırımının tescili için Sermaye Piyasası Kurulu tarafından verilen ve ödenmiş hisse senedi tutarını gösteren belgedir.
Tranş: Tahvil ve bono piyasasında işlem yapabilme limiti içerisindeki her bir kademedir.
Türev Piyasalar: İlerideki bir tarihte teslimatı veya nakit uzlaşması yapılmak üzere herhangi bir malın veya finansal aracın bugünden alım satımının yapıldığı piyasalardır.
Ulusal Pazar: Borsa Yönetim Kurulu kararı ile pazar açılmış endekse dahil olan ve olmayan borsa kotunda yer alan her şirket hisse senedi için alım satım işlemlerinin gerçekleştirildiği pazardır.
Uyuşmazlık Komitesi: Borsa işlemleri ile ilgili olarak; üyeler arasında veya üye ile müşterileri arasında çıkan uyuşmazlıkların idari yoldan çözülmesine yardımcı olan komitedir.
Uzlaşma Fiyatı: Vadeli işlemler piyasasında pozisyon alan hesapların günlük kar – zarar ve teminat yükümlülüklerinin hesaplanmasında kullanılan fiyatı belirtir.
Uzun Pozisyon: Bir malı, menkul kıymeti veya vadeli işlem sözleşmesini satın almaktır.
Vadeli İşlemler Piyasası: Sözleşmenin taraflarına bugünden belirlenen ileri bir tarihte üzerinde anlaşılan fiyattan standardize edilmiş miktar ve kalitedeki bir malı veya kıymetli evrakı satın alma veya satma yükümlülüğü getiren sözleşmedir.
Vadeye Kalan Gün: Menkul kıymetin valör tarihinden itfasına kalan gün sayısıdır.
Valör: İşlem sonucu oluşan yükümlülüklerin yerine getirildiği, başka bir deyişle menkul kıymet ve nakdin el değiştirdiği tarihtir.
Varlığa Dayalı Menkul Kıymet: İhraççıların kendi ticari işlemlerinden doğmuş alacakları veya temellük edecekleri alacaklar karşılığında ihraç edebilecekleri kıymetli evraktır.
Yabancı Hisse Senedi: Yabancı ortaklıklarca bulundukları ülke mevzuatına uygun olarak çıkarılan ve ortaklık hakkını temsil eden menkul kıymetlerdir.
Yabancı Ortaklık: Türk Parasının Kıymetini Koruma mevzuatında tanımlanan dışarıda yerleşik kişilerden ilgili ülke mevzuatına göre yabancı sermaye piyasası araçlarını çıkaran ortaklıklar ile yatırım ortaklıklarıdır.
Yabancı Sermaye Piyasası Araçları: Çıkarıldıkları ülke borsalarında alım satım konusu olan ve kurulca niteliği belirlenen menkul kıymetler ile hak ve alacakları temsil eden diğer kağıtlardır.
Yabancı Yatırım Fonu: Kanunda tanımlanan yatırım fonlarına benzer özellikleri taşıdığı kurulca kabul edilen yurtdışında kurulmuş yatırım fonlarıdır.
Yapay Piyasa / Yapay Fiyat: Bir veya birkaç üyenin seanslar boyunca herhangi bir menkul kıymet için yapay fiyat ile teşekkül ettirecek şekilde sürekli olarak önceki alım emrine göre daha yüksek fiyatlarda alım emirleri veya sürekli olarak daha düşük fiyatlarda satım emirlerinin borsaya iletilmesi ile oluşturmaya çalışılan piyasaya yapay piyasa denir.
Yatırım Fonu: Halktan katılma belgeleri karşılığı toplanan paralar ile, belge sahipleri hesabına riskin dağıtılması ve inançlı mülkiyet ilkesine göre sermaye piyasası araçları ile ulusal ve uluslararası borsalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenlerden oluşan portföy işletmek amacıyla kurulan mal varlığıdır.
Yatırım Fonu Katılma Belgesi: Belge sahibi kurucu ve saklayıcı kuruma karşı sahip olduğu hakları taşıyan ve fona kaç pay ile katıldığını gösteren kıymetli evraktır.
Yatırım Ortakları: Sermaye piyasası araçları ile ulusal ve uluslararası borsalarda veya borsa dışı organize piyasalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler portföyü işletmek üzere anonim ortaklık şeklinde ve kayıtlı sermaye esasına göre kurulan sermaye piyasası kurumlarıdır.
Yetki Belgesi: Sermaye Piyasası Kurulu tarafından aracı kuruluşlara verilen ve icra edecekleri sermaye piyasası faaliyetlerini gösteren belgeye denir.
Zaman Önceliği: Hisse senetleri piyasasında fiyat eşitliği halinde, sisteme zaman açısından daha önce kaydedilen emirlerin öncelikli olarak karşılanmasıdır.
Borsa Terimleri kısaca bu şekildedir ve ayrıca bazı endeksler hakkında da bilgi vermek istiyoruz:
- İMKB 100 Endeksi (İMKB 100 Endeksi): 1986 yılında 40 şirketin hisse senedi ile başlayarak zamanla sayısı 100 şirketin hisse senedi ile sınırlanan Birleşik Endekslerin devamı niteliğindedir. Ulusal pazarda işlem gören yatırım ortaklıkları hariç önceden belirlenmiş şartlar yanında sektörel temsil kabiliyeti de göz önünde bulundurularak seçilmiş hisse senetlerinden oluşmaktadır. İMKB 30 hisse senetlerini otomatik olarak kapsamaktadır.
- Ulusal 30 Endeksi: Vadeli İşlemler Piyasası’nda kullanılmak üzere, yatırım ortaklıkları hariç ulusal pazarda işlem gören şirketlerden sektörel temsil kabiliyeti de göz önünde bulundurularak seçilen 30 hisse senedinden oluşan endekstir.
- Hizmetler Endeksi: Ulusal pazarda işlem gören ve sadece hizmetler sektöründe yer alan şirketlerin hisse senetlerinin fiyatlarındaki değişmeler dikkate alınarak hesaplanan hisse senetleri piyasası endeksidir.
- Mali Endeks: Ulusal pazarda işlem göre ve sadece mali sektörde yer alan şirketlerin hisse senetlerinin fiyatlarındaki değişmeler dikkate alınarak hesaplanan hisse senetleri piyasası endeksidir.
- Sınai Endeks: Ulusal pazarda işlem göre ve sadece sanayi sektöründe yer alan şirketlerin hisse senetlerinin fiyatlarındaki değişmeler dikkate alınarak hesaplanan hisse senetleri piyasası endeksidir.