Borsa Tarihi
Borsa en eski tarihli piyasa olarak temeli pazarlara ve panayırlara dayanmaktadır. Zaman içerisinde de kıymetli madenlerin alım satım işlemleri başlamıştır ve bir meslek halini almıştır. Kıymetli madenlerin alım – satım işlemlerine aracılarında girmesi ile pazar genişlemiş ve ticari senetlerin alım – satım işlemleri de pazara girmiştir.
1487 yılında Avrupa’da Belçika’ya bağlı olan Anvers şehrinde ilk borsa kurulmuştur. 16. Yüzyıla gelindiğinde ise bu borsanın yerini Amsterdam Borsası almıştır. Borsa Tarihi ilk olarak eşya alım satımı ile başlamış ve devamında kıymetli madenlerden ticari senetlerin alım satımına başlanarak gelişme göstermiştir.
16. yüzyılda Amsterdam’dan sonra Fransa’nın Lyon kentinde borsa tarihi gelişme göstermiş ve ilerleyen yıllarda da Fransa’nın diğer kentlerine yayılmaya başlamıştır. Menkul kıymetlerin alım satımının yapıldığı bir diğer borsada Londra’da gelişme göstermeye başlamıştır. Londra’da kurulan bu borsanın tarihine ait kesin bir bilgi bulunamamasına rağmen 1770 yılında menkul kıymetlerin alım satımına aracılık eden bir girişin ücretli olduğu bir kahvehanenin tabelasına Borsa anlamına gelen ‘The Stock Exchange’ yazılmıştır ve bu Borsa Tarihi olarak kabul edilmektedir.
Borsa adı başka bir görüşe göre ise Belçika’nın Bruges Kenti’nin “Hotel des Bourses” isimli ve flamasında üç tane para kesesinin olduğu bir hanın adından gelmektedir. Bu handa toplanan yerli ve yabancı tüccarlar arasında alım satım işlemleri ile borsa doğmuştur.
1801 yıllarında temelleri atılan Londra Menkul Kıymetler Borsası 1802 yıllarında çalışmaya başlamıştır ama yasal kuruluşu 1875 kabul edilmektedir. Londra Menkul Kıymetler Borsası için 1945 yılında denetleme organı olan konsey kurulmuştur. 36 üyeye sahip olan konsey için 5 yıllık görev süresi vardır ve 5 yılın sonunda konsey üyeleri arasından üyeler tekrardan seçilmektedir. Lonra’da ki borsaya ek olarak New York ve Kanada’da da menkul kıymetler borsası gönüllü olarak kurulmuş ama şirketleşememiştir. Bu kurumlar 1934 yılında bu zamana Securities Exchange Commission (SEC) denetimindedir.
Türkiye’de ise Borsa Tarihçesi, bankacılık faaliyetlerinin başlaması ile aynı dönemlerde olmuştur. 1854 yılında Kırım Savaşı sonrasında Osmanlı’nın borçlanma ihtiyacı sebebiyle iç borçlanma tahvilleri çıkarılmaya başlamıştır. 1864 yılına gelindiğinde ise faaliyet alanı Osmanlı borçlanma tahvillerinin alım satımı olan bir dernek kurulmuş ve böylece borsanın temelleri atılmıştır. Galata Bankerleri denilen bir topluluk o dönemin Türk finans tarihinin ilk bankası olan İstanbul Bankası’nın kurulmasına ve ilk borsanın temellerinin atılmasına önemli katkıda bulunmuşlardır.
Türkiye’de borsanın resmi olarak kurulması ise Osmanlı’nın borçlu olduğu ülkelerin destekleri ile ortaya çıkmıştır. 1866 yılında İstanbul’da “Dersaadet Tahvilat Borsası” adı ile faaliyete geçmiş ve 1906 yılında çıkan bir tüzük ile “Esham ve Tahvilat Borsası” adını almıştır. Osmanlı döneminin sonuna kadar bu ad ile hizmet veren borsa Cumhuriyet dönemine gelindiğinde yine bir tüzük ile bugünkü yapısına benzer bir hal almıştır. 1929 yılında “Menkul Kıymetler ve Kambiyo Borsaları Kanunu” kabulü ile borsa faaliyetler düzenlenmiş ve “İstanbul Menkul Kıymetler Borsası” adını almıştır.
1938 yılında İstanbul Menkul Kıymetler Borsası kapatılmış ve “Kambiyo, Esham ve Tahvilat Borsası” adı altında Ankara’ya taşınmıştır. 1941 yılına kadar Ankara’da hizmet veren borsa tekrardan İstanbula taşınmış ve 1981 yılına kadar Türk finansal sistemi açısından çok büyük role sahip olmadan işleyişini sürdürmüştür.
1980 yılında ise liberal döneme geçiş ile Menkul Kıymetler Borsası içeriğinde ve yapısında değişiklik ihtiyacı doğmuş ve 1929 yılında yürürlüğe girmiş olan “Menkul Kıymetler ve Kambiyo Borsaları Kanunu” yürürlükten kaldırılmıştır. 1983 tarihinde “Menkul Kıymetler Borsaları Hakkında Kanun Hükmünde Kararname” yürürlüğe girmiştir ve ardından 1984 yılında Menkul Kıymetler Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik yürürlüğe sokulmuştur. 1985 yılında da İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Yönetmeliği yürürlüğe girmiştir ve 26 Aralık 1985 yılında da resmi bir tören ile açılmıştır.
Borsa Nedir açıklamak gerekirse; belirli kurallara göre talep edilen ve ticareti yapılan malların organize edildiği bir piyasadır. Borsada değerli evrak da denilen menkul kıymetler, dövizler, ticari mallar ve hammaddelerin alım satım işlemleri yapılmaktadır. Borsa arz – talep şeklinde ve komisyoncunun aracılık etmesi ile piyasa koşulları ile birlikte işlemektedir.
Borsanın isim olarak kökeni ise 3 farklı görüş üzerinde toplanmaktadır. Bunlardan bir tanesi; Bruggeli asilzade ailesi Van Der Beurse isminin 16. yüzyıla gelindiğinde Latince bir kelime olan Bursa kavramı ie birlikte Beurs kelimesine dönüşmüş ve bu kelime birçok dile bourse, Börse, borsa şekillerinde geçmiştir. İkinci bir söylenti ise; Aşağı Almanya olarak bilinen Belçika’nın bir şehri olan Brugge isminin değişmesi ile gelmiştir. Son bir söylentide evlerinde İtalyan tüccarların düzenli olarak iş konuşmaları için toplandığı Bruggeli asilzade ailesinin ‘de Beurse’ isminden türemiştir. Borsa nedir kavramı kesinliğe kavuşturularak daha sonra çeşitli dillere ortak olarak geçmiş ve son halini almıştır.