Tahvil Nedir? Çeşitleri Nelerdir? Yatırımı Nasıl Yapılır?

Yatırım piyasaları içerisinde talebi çok olan kıymetli evraklar arasında tahvilde yer almaktadır. Yatırımcıların tahvilleri tercih etmelerinin sebebi genelde güvenli yatırım araçları olmalarıdır. Çünkü tahvil hisse senedinden farklı olarak yatırımcısına ortaklık değil alacaklılık sağlamaktadır. Birçok türü olan tahvilin şirketler ya da devlet tarafından çıkartılmasının amacı uzun vadeli gelir kaynağı elde etmektir.

Tahvil; şirketlerin kendilerine kaynak yaratmak amacıyla belli kanunlara göre her birinin değerinin eşit ve düzenlenme şekilleri aynı olmak koşuluyla çıkardıkları vadesi bir yıldan uzun borç senedidir. Vadesi geldiğinde şirketin alacaklısına borçlarını ödemesiyle yatırımcısına da getiri sağlayan kıymetli evraktır. Şirketlerin yabancı kaynak gelirleri arasında uzun vadeli gelir sağlayabileceği en önemli araçlardan biridir. Piyasalar içerisinde tahvil çıkarmak isteyen şirketler SPK’dan izin almak zorundadır.

Tahvillerin belli başlı özellikleri mevcuttur.

• Tahvilin sahibi, çıkartan şirketin uzun vadeli alacaklısı durumundadır.
• Şirketin brüt karından ilk olarak tahvil sahiplerine ödeme yapılmaktadır. Bu sebeple tahvil sahibi alacağını tahsil ettikten sonra, şirketin herhangi bir mal varlığı üzerinde hak iddia edemez.
• Tahvilin sahibi şirkete yabancı kaynak gelir sağladığı için, şirket üzerinde alacaklılık hakkından başka bir hakkı yoktur. Yani hisse senedi gibi ortaklık sağlamaz.
• Tahviller kendi bedelinin altında bir değerden satılabilmektedir.
• Tahvillerde belirtilen vadeler kesindir. Vade tarihi sonucunda tahvil sahibi ve çıkaran şirket arasındaki ilişki işlemler gerçekleştikten sonra sona erer.

Tahvillerin çıkarılırken şekilleri de belirlidir. Bu şekil şartları şu şekildedir.

• Şirketin unvanı, faaliyet gösterdiği alan ve merkezi mutlaka bulunmalıdır.
• Ticaret sicili tescil numarası bulunmalıdır.
• Tahvil süresi bulunmalıdır.
• Esas sermaye miktarından daha fazla tahvil çıkarılamayacağı için sermaye miktarı bulunmalıdır.
• Ana sözleşme tarihi ve varsa ara değişikliklerin tarihi bulunmalıdır.
• Şirket değerlerinde herhangi bir rehin durumunun olup olmadığı gösterilmelidir.
• Tahvil çıkarmaya yönelik genel kurur kararının tescil ve ilan tarihi bulunmalıdır.
• Tahvillerin nominal değerleri, faiz oranları, itfa şekli bulunmalıdır.
• Şirket imza yetkililerinden imza atmakla görevlendirilmiş olanlardan en az iki kişinin imzası gereklidir.
• Şirket durumunu gösteren tasdik edilmiş son bilanço yer almalıdır.

Tahvil Çeşitleri

Tahvillerin birçok çeşidi mevcuttur. Bu çeşitliliği genelde sağladığı hak ve güvenceler belirlemektedir. Bu çeşitlilikleri açıklamak tahvil konusunda yatırım değerlendirmeleri yapmanıza neden olabilir.

Devlet Tahvilleri: Belediye, kamu kuruluşları ve hazine müsteşarlığı tarafından çıkarılan iç borçlanma senetleridir. Bu çeşide devlet tahvilleri denilmektedir. Güvenli olmasından dolayı, riske girmek istemeyen yatırımcıların tercihlerinin en başında gelir. Faiz oranları ve vadeleri SPK tarafından belirlenir. Paraya çevrilebilme ve ihalelerde kullanabilme özelliği mevcuttur. Devlet tahvillerine ticari bankalar aracılığıyla da ulaşabilirsiniz.

Özel Sektör Tahvilleri: Özel sektör şirketlerinin ya da bankaların yine ilk amacı yabancı kaynak geliri sağlamak için farklı vadelerde çıkartabildikleri kıymetli evraklardır. İskontolu ya da kuponlu olarak ihraç edilebilir. Getiri oranı yani faiz durumu vadesi geldiğinde belli olur. Devlet tahvillerinden farkı da devlet garantisinin bulunmamasıdır.

Primli Tahviller: Kendi değerinden daha düşük fiyatlarla satışa çıkan tahvillere primli tahvil denir. Bu tahvil çeşidinde nominal değerinden en fazla %5 düşüğüne çıkarılabilir. Bu %5’lik dilime ihraç – emisyon primi denilmektedir. Geri ödeme yapılırken de sahibine nominal değerine göre yüksek bir bedel ödendiğinde, itfa primi işin içinde demektir.

Başabaş Tahviller: Satışa sunulan tahviller, üzerinde yazılı olan değer kadar bir rakamdan ihraç ediliyorsa başabaş tahvil denilmektedir.

Hamiline ve Nama Yazılı Tahviller: Çıkarılan tahvil üzerinde eğer bir isim belirtilmiş ise nama yazılmış tahvil denilir. Eğer bir isim yer almıyor hamiline ibaresi mevcut ise hamiline yazılmış tahvil denilir. Piyasalar içerisinde tahviller hamiline olarak yazılıdır. Böylelikle kullanımları ve satışları daha kolay olmaktadır.

İkramiyeli Tahviller: Bu tahvil çeşidi ülkemizde geçerli değildir. Tahvil satışlarında talebi artırmak amacıyla tahvillerin yanında farklı seçeneklerde sunulması ikramiyeli tahvillere girer. Bu tahvil türü sahibine faiz gelirinden başka ek çıkarlar ve gelirlerde sağlar.

Garantili Tahviller ve Garantisiz Tahviller: Tahvillerdeki talebi artırmak amacıyla yatırımcısına bir banka ya da şirket tarafından belli garantiler sunuluyorsa bu tahvillere garantili tahviller denir. Bu garanti geri ödeyeceği konusunda verilir. Böylelikle yatırımcılar bu güvence ile o tahvile talebi artırır. Eğer verilen bu güveni vade zamanı geldiğinde şirket ödeyemezse, güven teminatına verilen mal ya da varlıklar satılarak tahvil ödemeleri gerçekleştirilir. Tahvil sahibinin alacaklılığı hiçbir güvence altında olmayan tahvil türüdür. Genelde bu tahvilleri çıkaran şirketler kendilerine güvenirler ve şirketin değerinin yeterli olacağını düşünür. Bu şirketlerde çoğunlukla isim yapmış tanınan şirketlerdir.

Paraya Çevirme Kolaylığı Olan Tahviller: Tahvillerin üzerinde bulunan belirli vadenin süresini beklemeden, gelinen süre kadarının faizini alarak, nakde çevirme kolaylığı bulunan tahvil türüdür. Bu tahvil türlerini genelde çok sık nakit ihtiyacı olan kişiler ya da yaşlılar tercih edebilmektedir.

Sabit Faizli ve Değişken Faizli Tahviller: Tahvillerin faizlerinin günlük arz ve talep fonksiyonlarına göre belirlenmesine değişken faizli tahvil denilmektedir. Eğer faizler 3, 6, 9 aylık veya 1 yıllık süreler sonucunda belirleniyorsa sabit faizli tahvil denilmektedir. SPK düzenlenmesine göre sabit faizli tahvillerin uygulaması konulmuştur. Bunun sebebi ise kriz dönemlerinde faiz oranlarının aşırı değişiklikler göstermesidir.

İndeksli Tahviller: Tahvil fiyatı belli bir finansal araca indekslenir. Örneğin, altın, döviz kuru gibi araçların artış yüzdelerine göre tahvil gelirleri hesaplanır. Vade sonunda da tahvil sahibine bu indeksler üzerinden ödemeler yapılır.

Tahvil Yatırımı Yapmak

Tahvil yatırımlarınızı ticari bankalarda ya da borsa piyasası içerisinde gerçekleştirebilirsiniz. Bankalarda tahvillere yatırım yapmak istiyorsanız bir yatırım hesabı açmanız ve işlemlerinizi gerçekleştirmek için bankanın sunduğu tahvil çeşitlerinden seçimlerinizi gerçekleştirebilirsiniz. Tahvil yatırımlarınızı borsa içerisinde gerçekleştirmek istiyorsanız eğer güvenli bir aracı kurum seçimi yaparak hesap açmanız gereklidir. Hesabınızın açılışını gerçekleştirdikten sonra yatırım yapacağınız teminatı yatırarak işlemlere başlayabilirsiniz. Tahvil işlemlerinizi gerçekleştirmeden önce beklentilerinizi belirlemenizde fayda vardır.

Eğer devlet tahvilleri dışında özel şirketlerin tahvillerine yatırım yapmak istiyorsanız, şirket araştırmalarını yapmanızda fayda vardır. Bunun yanında size sunduğu vadeler ve faiz oranlarını da kontrol ederek getirisinin sizin amaçlarınız ve beklentileriniz doğrultusunda olup olmadığının kararını vermelisiniz. Bunun sonucunda da sizin için en mantıklı tahvili belirleyerek yatırım işlemlerinizi gerçekleştirebilirsiniz. Tahvillere yapacağınız işlemler diğer yatırım araçları içerisinde daha güvenli ve risk oranı düşük olduğu için talepleri yüksektir. Bu sebeple borsa piyasasında riski az güvenli bir araç seçmek isteyen kişilerin ilk durağı tahvillerdir. Özellikle devlet tahvillerine büyük oranda rağbet vardır. Bunun sebebi ise devlet tahvillerinin ödenmeme durumunun çok çok düşük olmasıdır. Eğer piyasa içerisinde zaten yatırım yapıyorsanız portföyünüzün içerisine tahvilleri ekleyerek getiri oranınızı artırabilirsiniz. İlk defa yatırım yapacak ve kaybetmek istemiyorsanız küçük bir risk alarak tahvilleri tercih edebilirsiniz.